Adana’da yaşayan öğretmen Kadir Can Uslu, Portakal Çiçeği Karnavalı kapsamında hazırladığı bir videoda, Kazım Koyuncu’nun 2005 yılında çıkardığı “Uy Aha” adlı şarkının müziğini kullandı. TikTok hesabında yayınladığı bu paylaşım, sanatçının mirasçıları tarafından telif ihlali sayıldı. Uslu, kısa bir süre sonra Kazım Koyuncu’nun ailesi tarafından savcılığa yapılan suç duyurusuyla karşı karşıya kaldı. Talep edilen tazminat miktarı ise 50 bin TL.
Sosyal Medyada Paylaştığı Şarkı Başını Yaktı
Kadir Can Uslu, ifadesi sonrası yaptığı açıklamada, sosyal medya kullanıcılarının büyük çoğunluğunun aynı tür içerikler paylaştığını belirterek duruma tepki gösterdi. “Sevdiğimiz bir sanatçının şarkısını paylaşmak bu hale geldiyse, o zaman herkes ceza almalı” diyerek yaşadığı şaşkınlığı dile getirdi.
Benzer Bir Olay Trabzon’da da Yaşandı
Kadir Can Uslu’nun karşılaştığı bu durum ilk değil. Trabzon’da tır şoförü Salim Kalfa da benzer bir şekilde aynı şarkıyı kısa bir videoya ekleyip sosyal medyada paylaşmıştı. Kalfa’ya da Kazım Koyuncu’nun kardeşi tarafından aynı gerekçeyle suç duyurusunda bulunuldu. Her iki olayda da dayanak olarak 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 71. maddesi gösterildi.
Kalfa’nın cep telefonuyla kaydettiği bir dakikalık video, herhangi bir ticari kaygı taşımadığı halde telif davasına konu oldu. Bu durum, sosyal medya kullanıcıları arasında ciddi bir belirsizlik ve endişeye yol açtı.
Hukuki Süreçte Ticari Amaç Belirleyici
Konuyla ilgili açıklama yapan Avukat Nazan Akça, müzik paylaşımında telif ihlali olup olmadığını belirleyen en önemli kriterin “ticari amaç” olduğuna dikkat çekti. Akça, "Bir kişi bir şarkıyı sadece kişisel kullanım için paylaşıyorsa, burada telif ihlali söz konusu olmaz. Bu tip durumların hukuki zemine oturması gerekir," dedi.
Akça’ya göre, sosyal medya kullanıcıları genellikle bir gelir beklentisi olmadan müzikli videolar paylaşıyor. Dolayısıyla bu tür eylemlerin cezai ya da maddi yaptırımla karşılaşması, mevcut yasal düzenlemelerin ruhuna ters düşüyor. Aksi takdirde, sokakta şarkı mırıldanan bir kişiye bile telif cezası verilmesi gerekebileceğini vurguladı.
Sosyal Medya Platformları da Sorumluluk Taşıyor mu?
Öğretmen Uslu'nun ifadelerinde dikkat çeken bir diğer konu ise sosyal medya platformlarının telif düzenlemeleriyle ilgiliydi. “Ben bu müziklerin zaten platformlarca lisanslandığını sanıyordum. Eğer telifli müzikleri kullanamıyorsak, platformlar bunu önceden belirtmeli,” diyen Uslu, kullanıcıların çoğunun bu konuda bilgi sahibi olmadığını söyledi.
Gerçekten de TikTok, Instagram ve benzeri platformlar, kimi zaman müzik lisanslarıyla ilgili global anlaşmalar yapıyor. Ancak bu anlaşmalar her ülkeyi ya da her içeriği kapsamıyor olabilir. Bu belirsizlik, kullanıcıların farkında olmadan yasal sorunlarla karşı karşıya kalmasına neden olabiliyor.
Telif Haklarında Farkındalık Artmalı
Yaşanan olaylar, müzik eserlerinin dijital ortamda kullanımına dair yasal düzenlemelerin kamuoyunda yeterince bilinmediğini ortaya koydu. Hukukçular, içerik üreticilerinin yanı sıra kullanıcıların da bilinçlendirilmesi gerektiğini vurgularken; sosyal medya platformlarının da daha şeffaf uyarı sistemleri geliştirmesi çağrısında bulunuluyor.
Öte yandan, sevilen bir sanatçının anısını yaşatmak amacıyla yapılan paylaşımların cezai sürece konu olması, toplumsal duyarlılık ve yasal düzenlemeler arasındaki dengenin tekrar gözden geçirilmesi gerektiğini gösteriyor.